รอบรู้เรื่องอัญมณี ตอนที่ 11 : ไพลิน (Blue Sapphire)

          ไพลินเป็นพลอยเนื้อแข็งตระกูลคอรันดัมเช่นเดียวกับทับทิม ในทางอัญมณีศาสตร์ เราจะใช้ “สี” ในการแยกพลอยทับทิมกับไพลินออกจากกัน พลอยคอรันดัมที่มีสีแดงจะเรียกว่าทับทิม ส่วนพลอยคอรันดัมที่มีสีอื่นๆทั้งหมดนอกจากสีแดงจะเรียกว่าแซปไฟร์ ดังนั้นไพลินที่มีสีน้ำเงินก็คือ บลูแซปไฟร์ (Blue Sapphire) นั่นเอง

ไพลินสามารถมีได้หลายเฉดสี เช่น สีน้ำเงินสด น้ำเงินอมม่วง น้ำเงินอมเขียว ซึ่งสีที่สวยและนิยมกันเป็นสีที่เรียกว่า รอยัลบลู (Royal Blue) ซึ่งมีสีน้ำเงินสดกำมะหยี่ อาจแกมม่วงเล็กน้อย และสี คอร์นฟลาวเวอร์บลู (Cornflower Blue) มีลักษณะเป็นสีน้ำเงินเหมือนดอกข้าวโพดหรือน้ำเงินอมฟ้าเล็กน้อย ไพลินในตำนานซึ่งขึ้นชื่อว่าเป็นไพลินที่สวยที่สุด คือ ไพลินที่มาจากแคว้นแคชเมียร์ (Kashmir) ในประเทศอินเดีย มีสีน้ำเงินสดเนื้อกำมะหยี่ เป็นไพลินที่หายากมาก ส่วนแหล่งที่มาที่สำคัญอื่นๆได้แก่ พม่า ศรีลังกา มาดากัสการ์ ออสเตรเลีย ส่วนไพลินไทยสามารถพบได้ที่จังหวัดกาญจนบุรีและจันทบุรี ซึ่งปัจจุบันมีจำนวนไม่มากแล้ว

การซื้อขายโดยทั่วไปจะคิดเป็นราคาต่อกะรัตเช่นเดียวกับทับทิม น้ำหนักกะรัตที่มากขึ้น ราคาต่อกะรัตก็ยิ่งสูงขึ้น ทั้งนี้เปรียบเทียบกับไพลินที่มีคุณภาพเดียวกัน แหล่งที่มาที่ต่างกันจะมีผลต่อราคาของไพลินด้วยเช่นกัน เช่น ไพลินที่มาจากศรีลังกาและพม่า จะมีราคาสูงกว่าไพลินจากแหล่งอื่นๆ เนื่องจากคุณภาพและสีที่สวยกว่านั่นเอง อย่างไรก็ตาม ไพลินในแต่ละแหล่งก็จะมีทั้งคุณภาพดีและไม่ดีปะปนกันไป จึงควรที่จะพิจารณาคุณภาพของไพลินเป็นหลัก

            ไพลินสามารถเกิดปรากฏการณ์พิเศษได้ เช่น สตาร์ หรือ สาแหรก ซึ่งมีชื่อเรียกเป็นภาษาพื้นเมืองว่า “นิหร่า” อาจเห็นเป็นขาชัดเจน 6 ขา หรือเห็นเป็นแค่เหลือบขาวก็ยังเรียกว่านิหร่าเหมือนกัน นอกจากปรากฏการณ์สตาร์แล้ว ไพลินยังสามารถเกิดปรากฏการณ์เปลี่ยนสี (Color-change) ในแหล่งกำเนิดแสงที่ต่างกัน คือ เปลี่ยนสีจากสีน้ำเงินในแสงสีขาว เป็นสีม่วงในแสงสีส้มของหลอดทังสเตน

**สิ่งที่ต้องพิจารณาเมื่อซื้อไพลิน**

แท้หรือเทียม

การดูว่าแท้หรือเทียมให้ใช้วิธีดูตำหนิธรรมชาติอย่างที่ได้กล่าวไว้ ลักษณะตำหนิของไพลินจะคล้ายๆกับทับทิม อาจดูแตกต่างกันนิดหน่อย การสังเกตไพลินแท้สามารถสังเกตลักษณะของแถบสีได้ง่าย ซึ่งเป็นแถบสีตรงหรือแถบสีหักมุม หากเห็นเป็นแถบสีโค้งจะเป็นไพลินสังเคราะห์ นอกจากนี้ควรระวังพลอยชนิดอื่นที่มีหน้าตาคล้ายกับไพลิน เช่น สปิเนลสีน้ำเงิน พลอยไคยาไนท์ (Kyanite) หรือพลอยเลียนแบบชนิดต่างๆ เช่น แก้ว พลาสติก คิวบิคเซอร์โคเนีย และพลอยปะ

การปรับปรุงคุณภาพ

ไพลินมักนำมาเผาเพื่อเพิ่มหรือลดสีน้ำเงิน โดยทั่วไปเป็นการเผาแบบดั้งเดิม ซึ่งเป็นการเผาโดยให้ความร้อนในบรรยากาศที่เหมาะสม ก้อนไพลินที่นำมาเผามักไม่ค่อยมีรอยแตกร้าวมากเหมือนทับทิม จึงไม่ค่อยมีการใส่น้ำยาเพื่ออุดรอยแตกกันเท่าไรนัก อาจจะพบได้บ้างในพลอยหลังเบี้ยและพลอยที่มีเนื้อตัน การเผาที่ต้องระวังเป็นอย่างมาก คือ การเผาแบบซ่านสี (Diffusion) ซึ่งสีจะอยู่แค่ส่วนที่ผิวในระดับตื้นๆเท่านั้น หากนำพลอยไปเจียระไนใหม่ สีก็จะหลุดออกไปด้วย นอกจากนี้ยังมีไพลินเผาใหม่ซึ่งมีการใส่สารโคบอลต์และแก้วตะกั่ว (Cobalt lead glass) ทั้งไพลินซ่านสีและไพลินเผาใหม่เป็นไพลินที่มีการทำสีน้ำเงินขึ้นมาโดยการใส่สารเคมี ไม่ใช่สีธรรมชาติ จึงควรระวังในการเลือกซื้อ

สี

สีของไพลินที่นิยมมักมีสีน้ำเงินสด อาจอมม่วงเล็กน้อย ควรเลือกสีที่มีความสม่ำเสมอ เต็มหน้าพลอย สีของไพลินจะออกมาสวยหรือไม่ ขึ้นอยู่กับการเจียระไนด้วย ในพลอยไพลิน 1 เม็ด เมื่อมองในทิศทางที่ต่างกันจะสามารถเห็นเป็นสีน้ำเงินสดหรือสีน้ำเงินอมม่วง และสีน้ำเงินอมเขียว ช่างเจียระไนต้องเลือกด้านที่มีสีน้ำเงินสดหรือน้ำเงินอมม่วงให้เห็นทางด้านหน้าพอดี หรือที่เรียกกันว่า “น้ำหน้า” ส่วนที่มีสีน้ำเงินอมเขียวหรือสีออกเทาๆจะอยู่ด้านข้างเรียกว่า “น้ำข้าง” ควรเลือกไพลินที่มีสีไม่เข้มหรืออ่อนเกินไปภายใต้แสงธรรมชาติหรือแสงสีขาว เพื่อให้ได้ไพลินที่มีสีตรงกับความเป็นจริง

ความสะอาด

ไพลินมักมีตำหนิธรรมชาติอยู่แล้ว แต่ก็สามารถพบไพลินธรรมชาติที่ใสสะอาดได้เช่นเดียวกัน ควรเลือกไพลินที่ตำหนิไม่บดบังประกายของพลอย เนื้อไม่ควรตันจนเกินไป เพราะจะดูไม่มีประกาย หน้าพลอยไม่ควรมีรอยขีดข่วนหรือรอยสึกจนเห็นได้ชัด

การเจียระไน

ไพลินมักเจียระไนเป็นเหลี่ยมผสมเช่นเดียวกับทับทิม ควรเลือกไพลินที่ได้สัดส่วนพอดี การเจียระไนไม่เบี้ยว ก้นไม่ตื้นหรือลึกจนเกินไป บางคนเข้าใจว่าควรเลือกพลอยที่มีหน้ากว้างๆจะได้ดูเม็ดใหญ่ ซึ่งพลอยที่มีหน้ากระดานกว้างๆนั้น จะทำให้พลอยดูโหว่และเห็นสีอยู่ตามขอบพลอยเท่านั้น ควรเลือกพลอยที่มีหน้ากระดานกำลังพอดีจะทำให้พลอยดูมีประกาย ส่วนไพลินหลังเบี้ยควรเลือกที่สัดส่วนพอดี ไม่บิดเบี้ยว มีความโค้งนูนพอดี ไม่สูงหรือแบนจนเกินไป ไพลินสตาร์ควรมีขาที่ตรงกึ่งกลางหน้าพลอย



อ่านต่อ - ตอนที่ 12 https://www.gemsharmonyshop.com/b/24

อ่านตอนที่ 10 https://www.gemsharmonyshop.com/b/22